Mimarlık tarihinin aktörler üzerinden yeniden yazımı, tarih yazımı hakkında yeni bir soluk olarak görülebilir. Tarih yazımları genellikle gücün kontrolü altında, denetimli kurgular olabilmektedir. Ve bu tarihin birçok döneminde görüle gelendir. Modern dünyada birey olma durumu ve /veya çabası tarihinde bireysellik (aktörler) üzerinden yazımını akla getirebilir. Tarih yazımının bireyler üzerinden kurgulanmasının haklı yanlarının varlığı –etkin olduğunun söylenebilmesi- mümkün olabilir, hatta yazıda da görüldüğü üzere, iki aktör kıyası ile anlatılan mevcut geçmiş durum, bir anlatım olarak gayet etkili olabilmektedir.

Entelektüel üretim ise, modernizmin arkasındaki itici güç olan kapitalizmden ayrı düşünülemez. Kapitalizmin, kültürü bir “endüstri” haline getirmesi ve kültürü de diğer üretimlergibi seri üretime sokması, bunun içinde bir standartlar (klişeler) sistemi belirlemesi, (Adorno & Horkheimer, 2010) bireyi önce bu klişeleri kabule sonra da ekomonik (ve entelektüel) süreklilik için bu kabullerin arasından farklılaşma yaratarak sıyrılmasına ve “farkedilmesine” varan gerilimli bir ilişkinin içine sokuyor.

Böyle bir ilişkiler sisteminin var olduğu günümüz ortamında, birey olmanın zorluğu, hatta birey olma bir yönlendirilmiş durum olarak kabul görürken, bireyler üzerinden tarih yazımının ne kadar yansız bir durum olabileceği sorusunun sorulması gerekli hal alabilmektedir.

İnsan olarak, roller üzerinden hayatımızı kurgularız. Çocukların ilk rol modelleri aileleridir. Yeni nesil mimarlar olarak, bir aile metaforu üzerinden,rol modeller belirlemek,mimarlık yapabilme,mimarlık üzerine düşünme adına bir seçim olabilir. Rol modellerin seçimi doğruluğunun üzerine kafa yormak gerekebilir. Turgut Cansever yazı da vurgulandığı üzere, söylem ve etkin mimarlığı birbiriyle çelişmeyen, yaptığıyla söylediğinin tutarlılığı açıkça görülebilen kişinin, Sedad Hakkı gibi söylem ve pratikte çelişik durumlar içerisinde yer alan bir mimara göre daha haklı ve örnek alınması gereken gibi görülebilir.  Diğer yönden söylemle yapılanın tutarlı olması gerekliliği, kuramın bir bütün olarak mı düşünülmesi tartışılabilir.

Zamansız bir öncü olarak atfedilen Turgut Cansever; Türkiye ortamında anlaşılabilesi, zamanını bulabilmesinin mümkünlüğü nedir sorusunu somak isterim. Günümüz ve ya gelecek mi?